Sala Mastodonta to największa i jedna z najbardziej imponujących komór w Jaskini Niedźwiedziej w Kletnie, położonej w Masywie Śnieżnika na Dolnym Śląsku. Odkryta 2 maja 2012 roku przez grupę speleologów z Sekcji Grotołazów Wrocław oraz Sekcji Speleologicznej „Niedźwiedzie”, ma wymiary około 115 m długości, 30 m szerokości i do 30 m wysokości, co czyni ją największą salą jaskiniową w Polsce i jedną z największych w tej części Europy.

Charakteryzuje się niezwykłą szatą naciekową, obejmującą ogromne stalaktyty, stalagmity, stalagnaty, kaskady, kopuły i draperie, w tym unikalną Wielką Kaskadę o kilkunastometrowej grubości kalcytu oraz Organy – draperię o wysokości ponad 20 m. Sala znajduje się w tzw. Partiach Mastodonta, czyli nowych, odkrytych w 2012 roku korytarzach o łącznej długości ponad 1,7 km, które wyróżniają się bogactwem form naciekowych.

Ze względu na trudny dostęp (dotarcie zajmuje około 2 godzin i wymaga sprzętu alpinistycznego), sala nie była dotychczas dostępna dla turystów. Jednak od 2023 roku trwają prace nad nową trasą turystyczną o długości około 850 m, która ma umożliwić zwiedzanie Sali Mastodonta i Partii Mastodonta.

W czerwcu 2025 roku zakończono drążenie 150-metrowego tunelu dojściowego, a pełna trasa ma być gotowa do 2027 roku. Inwestycja, realizowana przez Stroński Park Aktywności „Jaskinia Niedźwiedzia”, ma na celu zachowanie mikroklimatu jaskini i ochronę nietoperzy, przy jednoczesnym udostępnieniu tego „podziemnego skarbu” szerszej publiczności.

Nazwa „Mastodonta” nawiązuje do monumentalnych rozmiarów sali, choć w jaskini nie znaleziono szczątków mastodontów – dominują kości niedźwiedzi jaskiniowych, lwów, hien i innych zwierząt plejstoceńskich. Sala Mastodonta jest uznawana za geologiczną perełkę o randze europejskiej, porównywalną do Stadionu Narodowego pod względem wielkości.

Sekcja Grotołazów Klubu Wysokogórskiego (później jako Sekcja Grotołazów Wrocław) oraz jej sekcja-córka, Sekcja Speleologiczna „Niedźwiedzie” od czasu odkrycia Jaskini podejmowały prace eksploracyjne w jej wnętrzu oraz na powierzchni. Ostatni zryw, podjęty w 2010 r. doprowadził w Korytarzu Wodnym pod Rondem do położonych bardzo blisko nieznanych pustek, pod zawaliskiem Sali Mastodonta. Ponieważ prace w zawalisku zakończyły się niepowodzeniem, postanowiono ponownie wykonać prace kartograficzne w całej Jaskini. Podczas pomiarów prowadzonych na końcu Lewego Wąsa w Korytarzu Kryształowym, rozebrano zawalisko w stropie szczelinowego korytarza. Ponad nim ukazało się przejście do nowych, niezbadanych partii. W ten zupełnie przypadkowy sposób, 14 stycznia 2012 r. otworzono nowy rozdział w poznaniu tajemnic Jaskini Niedźwiedziej.

Po odkryciu Gangu Zdzicha przypuszczano, że to będzie raczej koniec odkryć. Im dalej, tym ciąg był ciaśniejszy. Jednakże po pokonaniu serii  zacisków z ostatecznym i najtrudniejszym – „Gilotyną” – 2 maja 2012 r. znaleziono się w sali, która miała niewyobrażalne, jak na sudeckie warunki, rozmiary i szatę naciekową – Sali Mastodonta. Przez długi czas odkrywcy nie mogli uwierzyć, że to nie jest sen… Jednak pasja eksploracji i pragnienie poznania niepoznanego tylko wzmocniło ich w dalszych działaniach.

W dniu 8 września 2012 r., po pokonaniu długiego i trudnego zawaliska na końcu Sali Mastodonta, Jaskinia wpuściła grotołazów do wielopiętrowego ciągu sal i korytarzy. W ciągu dwóch dni poznano ponad kilometr nowych ciągów. Do tej pory, czasami zupełnie przypadkowo, zdarza się odnaleźć w wydawałoby się poznanych partiach, wejście do bocznych ciągów, korytarzyków czy zakamarów.

Można mieć przeczucie, że Jaskinia nie powiedziała jeszcze ostatniego słowa. Jesteśmy dopiero w połowie drogi do Białego Kamienia. A może istnieje coś dalej, do samych wywierzysk w Dolinie Morawy?…

Sz. Kostka/ Jaskinia Niedźwiedzia Kletno