Minister Marcin Kierwiński podczas jednodniowej wizyty na Dolnym Śląsku spotkał się również z samorządowcami i prezesem Tauronu Grzegorzem Lotem na zaporze w Pilchowicach. Obiekt stanowi element infrastruktury przeciwpowodziowej, a także pełni rolę zbiornika oraz elektrowni wodnej. Jego zarządcą jest spółka z udziałem Skarbu Państwa Tauron.

Po ekspertyzach, które przeprowadził Tauron, nie ma tu żadnego bieżącego zagrożenia, dotyczącego funkcjonowania tej zapory. Nie ma niebezpieczeństwa dla ludzi. Jasno potwierdzają to ekspertyzy, wykonane przez firmę zewnętrzną

– przekazał minister Marcin Kierwiński.

20 marca 2025 r. Dolnośląski Urząd Wojewódzki wydał spółce pozwolenie na przeprowadzenie prac remontowych zapory w Pilchowicach. Jak poinformował Grzegorz Lot, prezes Tauronu, renowacja ponad 100-letniej zapory ruszy jesienią. Wkrótce przedsiębiorstwo z udziałem Skarbu Państwa ogłosi przetarg i wyłoni wykonawcę robót.

Minister ds. odbudowy po powodzi interweniował ws. zapory, bowiem w ostatnich tygodniach pojawiły się niepotwierdzone spekulacje o pogorszeniu się stanu technicznego obiektu w Pilchowicach.

Zapora na rzece Bóbr w Pilchowicach, znana jako Zapora Pilchowice, to jedna z najciekawszych i najważniejszych budowli hydrotechnicznych w Polsce. Jej historia sięga początków XX wieku i jest ściśle związana z potrzebą ochrony Dolnego Śląska przed powodziami, które regularnie nękały ten region. Oto szczegółowy przegląd jej historii:

Geneza i decyzja o budowie.

Budowa zapory była odpowiedzią na katastrofalne powodzie, które nawiedzały dolinę Bobru w XIX wieku, zwłaszcza wielką powódź z lipca 1897 roku. Ta klęska żywiołowa, spowodowana intensywnymi opadami w Górach Izerskich, Karkonoszach i Kotlinie Jeleniogórskiej, przyniosła ogromne zniszczenia, w tym w Jeleniej Górze, Pilchowicach i Wleniu. W odpowiedzi na te wydarzenia władze pruskie postanowiły stworzyć system zapór przeciwpowodziowych na rzekach Dolnego Śląska. Decyzja o budowie Zapory Pilchowice została formalnie podjęta 3 lipca 1900 roku przez parlament pruski, a projekt powierzono wybitnemu hydrotechnikowi, profesorowi Otto Intze z Akwizgranu, oraz dr. Kurtowi Bachmannowi.

Przygotowania i początki budowy (1902–1904)
Prace rozpoczęły się w 1902 roku od przygotowania terenu. Wybór lokalizacji nie był przypadkowy – rzeka Bóbr w okolicach Pilchowic przepływa między stromymi wzniesieniami: Górą Zamkową (350 m n.p.m.) po prawej stronie i cyplem bazaltowej Góry Korzec (438 m n.p.m.) po lewej, co czyniło to miejsce idealnym do budowy zapory. Pierwszym krokiem było przekierowanie nurtu rzeki, aby umożliwić prace budowlane. W styczniu 1904 roku rozpoczęto drążenie tunelu wodnego (sz tolni obiegowej) w skale Góry Zamkowej. Tunel ten, o długości 383 metrów, szerokości 7 metrów i wysokości 9 metrów, miał odprowadzać wody Bobru na czas budowy. W jego wnętrzu, w odległości 152 metrów od wlotu, zbudowano 45-metrowy szyb z betonową śluzą do regulacji przepływu wody.

Dodatkowo, w odległości 250 metrów przed główną zaporą, wzniesiono mniejszą zaporę tymczasową (tzw. grodzę budowlaną), która istnieje do dziś pod lustrem wody Jeziora Pilchowickiego. Jej zadaniem było zatrzymywanie skał i osadów przesuwających się po dnie zbiornika, chroniąc tym samym główną konstrukcję.

Budowa zapory (1904–1912)
Główne prace nad zaporą rozpoczęły się w 1904 roku, a uroczyste wmurowanie kamienia węgielnego miało miejsce 20 czerwca 1908 roku. Budowę prowadziła firma B. Liebold & Co. AG z Holzminden i Berlina, pod kierownictwem Alberta Cucchiera. W szczytowym okresie na placu budowy pracowało około 750 osób, a prace wykonywano głównie ręcznie, z użyciem prostych narzędzi, takich jak kilofy, łopaty i taczki, choć wspomagano się również maszynami parowymi i kolejką wąskotorową.

Proces budowy nie obywał się bez trudności – w latach 1906, 1908 i 1909 powodzie zalewały dół fundamentowy, co opóźniało prace i zmusiło projektantów do modyfikacji planów. Początkowo zapora miała być wyłącznie kamienna, ale ostatecznie wzmocniono ją betonem, tworząc konstrukcję kamienno-betonową. Do jej wzniesienia zużyto 275 tysięcy metrów sześciennych materiału. Zapora została zaprojektowana jako łukowa, co zapewniało jej wyjątkową wytrzymałość na napór wody. Jej wymiary to: 62–69 metrów wysokości (w zależności od źródła i punktu odniesienia), 270–290 metrów długości w koronie, 140 metrów długości w stopie, 50 metrów grubości u podstawy i 7 metrów w koronie.

Równolegle z budową zapory powstawała linia kolejowa Jelenia Góra–Lwówek Śląski (Kolej Doliny Bobru), otwarta w 1907 roku, która ułatwiała transport materiałów budowlanych. W 1905–1906 roku wzniesiono także charakterystyczny most kolejowy nad przyszłym zbiornikiem.

Ukończenie i otwarcie (1912)
Budowa zakończyła się w 1912 roku, a oficjalne otwarcie zapory odbyło się 16 listopada 1912 roku w obecności cesarza Wilhelma II, który przybył na miejsce specjalnie uruchomionym pociągiem. W momencie oddania do użytku była to największa zapora kamienno-betonowa w Europie. Utworzony w wyniku spiętrzenia wód zbiornik, Jezioro Pilchowickie, zajmuje powierzchnię 240 hektarów, ma głębokość do 46 metrów przy zaporze i pojemność 50 milionów metrów sześciennych. Jest to największy zbiornik wodny w Sudetach Zachodnich.

Elektrownia wodna
U podstawy zapory zbudowano elektrownię wodną, która rozpoczęła działalność w marcu 1913 roku. Początkowo wyposażono ją w pięć turbin typu Francis i Kaplan, a w latach 20. XX wieku dodano szóstą. Elektrownia produkowała początkowo 8 MW energii, a po modernizacji w 2013 roku jej moc wzrosła do 13,364 MW dzięki nowym turbozespołom. Budynek elektrowni, przypominający dom mieszkalny, stał się symbolem technicznego kunsztu tamtych czasów.

Rola przeciwpowodziowa i późniejsze losy
Głównym celem zapory była ochrona przed powodziami, co częściowo się udało – od jej uruchomienia poważne powodzie w dolinie Bobru miały miejsce tylko w 1915, 1926, 1930, 1938, 1958, 1997 i 2024 roku. Szczególnie dramatyczna była powódź tysiąclecia w 1997 roku, kiedy woda przelała się przez koronę zapory, a także powódź w 2024 roku, która ponownie przetestowała jej wytrzymałość.

Podczas II wojny światowej, w 1945 roku, oddziały SS zaminowały zaporę, planując jej wysadzenie w celu zatopienia okolicznych miejscowości, takich jak Wleń. Plany te udaremnił jeden z jej twórców, Curt Bachmann, który przeciwstawił się zniszczeniu konstrukcji.

Dziś Zapora Pilchowice to nie tylko obiekt hydrotechniczny, ale i atrakcja turystyczna oraz zabytek techniki. Spacer po jej koronie oferuje spektakularne widoki na Jezioro Pilchowickie i okoliczne wzgórza. W 2024 roku pojawiły się doniesienia o pęknięciach na konstrukcji, co wzbudziło obawy mieszkańców, choć zarządca, Tauron Ekoenergia, zapewnia, że są to jedynie powierzchowne uszkodzenia okładziny, a sama zapora pozostaje bezpieczna. Plany remontu, szacowanego na 160 milionów złotych, są jednak utrudnione przez brak funduszy i kwestie administracyjne.

Zapora Pilchowice pozostaje świadectwem inżynierskiej myśli początków XX wieku, łącząc funkcje praktyczne – ochronę przeciwpowodziową i produkcję energii – z wartością historyczną i turystyczną.

Radio Gromnik to niezależne radio internetowe, które z powodzeniem działa w powiecie strzelińskim i ząbkowickim.
Naszą misją jest dostarczanie słuchaczom najświeższych informacji oraz ciekawych audycji, które przybliżają życie lokalnej społeczności. Współpracujemy z wieloma artystami, pasjonatami i osobami, które mają ciekawe historie do opowiedzenia. Dzięki temu nasza oferta jest różnorodna i interesująca dla każdego. Pobierz darmową aplikację Patronite Audio lub Radio Expert na Google Play i App Store. Jesteśmy dostępni na stronie Radio Garden. Radio Garden to internetowa aplikacja, która pozwoli wam sprawdzić czego słucha się na świecie. Dzięki niej możecie posłuchać lokalnych rozgłośni z przeróżnych stron świata – do wyboru do koloru.
◦