Polder Oława–Lipki – modernizacja wałów dla ochrony Oławy i Wrocławia

Prace przygotowawcze obejmują opracowanie dokumentacji projektowej oraz uzyskanie decyzji administracyjnych niezbędnych do realizacji robót budowlanych. Zakres planowanych działań obejmuje modernizację trzech kluczowych wałów polderowych: Wp-5(S), W-1(S) oraz W-3(S). Modernizacja polegać będzie na podwyższeniu korony wałów do rzędnej odpowiadającej wymaganiom klasy technicznej, uszczelnieniu i dogęszczeniu korpusu oraz ograniczeniu filtracji.

Wał Wp-5(S), o długości 7,65 km, stanowi najważniejszy element zabezpieczający polder Lipki–Oława i wymaga przebudowy w celu zapewnienia jego skuteczności i spójności z pozostałymi obwałowaniami. Wały W-1(S) i W-3(S), o długości odpowiednio 4,218 km i 5,270 km, pełnią istotną funkcję ochronną dla osiedla Zaodrze w Oławie, zabezpieczając je przed wodami powodziowymi Odry.

Polder Lipki–Oława jest jednym z kluczowych elementów regionalnego systemu ochrony przeciwpowodziowej – przejmuje nadmiar wody w czasie wezbrań, redukując wysokość fali powodziowej docierającej nie tylko do Oławy, ale również do Wrocławia i terenów położonych poniżej. Inwestycja ma charakter ponadregionalny, a jej realizacja znacząco zwiększy bezpieczeństwo mieszkańców oraz infrastruktury na obszarze powiatu oławskiego, miasta Wrocławia i doliny Odry.

RZGW we Wrocławiu zrealizuje 3 projekty przygotowawcze zgłoszone przez Wody Polskie, które zostały wpisane na Wykaz Projektów Zidentyfikowanych (WPZ) w ramach działania „Adaptacja do zmian klimatu, zapobieganie klęskom i katastrofom” (FEnIKS). Oznacza to, że uzyskały one status projektów uprawnionych do niekonkurencyjnego wyboru i będą mogły liczyć na wsparcie finansowe ze środków Unii Europejskiej.

Jest także decyzja o budowie nowego zbiornika wodnego na rzece Morawka w Stroniu Śląskim…

Zapora na Morawce w Stroniu Śląskim: Katastrofa i odbudowa

Zapora na potoku Morawka w Stroniu Śląskim (powiat kłodzki, Dolny Śląsk) to kluczowy element lokalnej ochrony przeciwpowodziowej. Zbudowana w 1907–1908 roku jako suchy zbiornik retencyjny o pojemności 1,38 mln m³, chroni przed powodziami miejscowości takie jak Stronie Śląskie, Lądek-Zdrój, Radochów i Ołdrzychowice Kłodzkie. Konstrukcja składa się z zapory kamiennej o długości 500 m, z urządzeniami zrzutowymi (upust denny, środkowy i przelew powierzchniowy), zaprojektowanymi na przepływ 70–80 m³/s. Obiekt ma ponad 116 lat i przez dekady służył regulacji wód w zlewni o powierzchni 53,46 km².

Katastrofa z września 2024 roku
W połowie września 2024 r. region Kotliny Kłodzkiej nawiedziła katastrofalna powódź, spowodowana ekstremalnymi opadami deszczu (lokalnie ponad 300 mm w ciągu kilku dni). Zbiornik w Stroniu Śląskim, zlokalizowany na lewobrzeżnym dopływie Białej Lądeckiej, szybko się zapełnił. 14 września burmistrz Stronia Śląskiego informował, że do przelania zapory pozostał zaledwie 1 metr wody (stan 313 cm), a wojsko pomagało w układaniu worków z piaskiem.

15 września ok. godz. 12:00 doszło do przerwania wału bezpośrednio przylegającego do zapory. Woda ze zbiornika (o przepływie ok. 320 m³/s, czyli czterokrotnie przekraczającym projektowe parametry) runęła w dół doliny, powodując falę powodziową. Zniszczenia były ogromne:
– Stronie Śląskie: Zatopiono dziesiątki budynków, w tym domy mieszkalne i infrastrukturę. Woda zniszczyła ulice, mosty i instalacje, zmuszając ewakuację setek osób. Mieszkańcy relacjonowali „siłę żywiołu” nagraniami wideo.
– Lądek-Zdrój: Zalano 168 budynków (w tym 103 mieszkalne, uznane za niezdatne do użytku), co doprowadziło do wysiedlenia rodzin i planów rozbiórki części konstrukcji.
– Dalsze skutki: Fala zasiliła Nysę Kłodzką, powodując dodatkowe podtopienia w Nysie i Kłodzku. W regionie ogłoszono stan klęski żywiołowej, z kolejnymi ofiarami śmiertelnymi i stratami szacowanymi na setki milionów złotych.

Przyczyny katastrofy budzą kontrowersje. Wody Polskie twierdzą, że zapora była w „dobrym stanie” po kontroli w 2022 r. i że powódź przerosła jej możliwości. Jednak dochodzenia wskazują na zaniedbania:
– W 2021 r. zmieniono klasyfikację obiektu z klasy II na III (niższą), co zmniejszyło częstotliwość kontroli i obowiązki konserwacyjne – mimo że w 2016 r. był w wyższej klasie. To mogło ukryć pogarszający się stan techniczny.
– Nadzór budowlany (raport z listopada 2024 r.) wskazał, że kluczową rolę odegrały wcześniejsze prace remontowe w tym miejscu, osłabiające konstrukcję.
– Prokuratura Okręgowa w Świdnicy prowadzi śledztwo w sprawie niedopełnienia obowiązków przez Wody Polskie, ale do września 2025 r. nie postawiono zarzutów. Mieszkańcy i eksperci (np. prof. Artur Magnuszewski z PAN) krytykują brak modernizacji starszych zapór w regionie, w tym tej z początku XX w.

Odbudowa i stan na wrzesień 2025
Po katastrofie natychmiastowe działania skupiły się na zabezpieczeniu. Wody Polskie uszczelniły obiekt tymczasowo: do kwietnia 2025 r. ukształtowano grodzę kamienno-betonową z narzutem kamiennym i przelaniem betonu. Mieszkańcy byli oburzeni – nazywali to „wysypaniem żwiru i kamieni”, kwestionując wytrzymałość na kolejną falę.

Pełna odbudowa ruszyła w 2025 r. z inicjatywy rządu:
– 18 września 2025 r. minister Marcin Kierwiński odwiedził Dolny Śląsk i zapowiedział przebudowę zapory, z naciskiem na wzmocnienie konstrukcji.
– Plan zakłada odbudowę zbiornika retencyjnego, z terminem zakończenia w 2026 r. (ok. 13 miesięcy na roboty). Finansowanie pochodzi z funduszy powodziowych i unijnych.
– Do września 2025 r. zapora jest zabezpieczona, ale nie w pełni odbudowana – co daje mieszkańcom „pocieszenie”, bo brak zbiornika zmniejsza ryzyko gromadzenia wody. Codzienność w Stroniu i Lądku-Zdroju to wciąż wyzwania: ewakuacje, tymczasowe mieszkania i długoterminowa odbudowa infrastruktury (nawet kilka lat).

Katastrofa w Stroniu Śląskim uwypukliła problemy z archaiczną infrastrukturą hydrotechniczną w Polsce, zwłaszcza w obliczu zmian klimatu. Wody Polskie planują modernizację innych zapór w regionie, ale mieszkańcy domagają się większej transparentności i szybszych działań.

źródło: X/Grok