13 września mija rok od powodzi, która nawiedziła południowo-zachodnią Polskę. Katastroficzny żywioł był skutkiem ekstremalnych opadów deszczu związanych z przejściem niżu genueńskiego i spowodował znaczne straty w regionie. Od pierwszych chwil Wody Polskie aktywnie uczestniczyły w działaniach przeciwpowodziowych, a po ustąpieniu fali powodziowej rozpoczęły intensywną odbudowę. W rok po powodzi zakończono już 361 zadań interwencyjnych o łącznej wartości ponad 110 mln zł. Do końca 2025 roku planowane jest zrealizowanie łącznie blisko 600 zadań, których szacunkowa wartość przekroczy 300 mln zł.

Wrzesień 2024 – walka z żywiołem

We wrześniu 2024 roku, gdy południowo-zachodnią Polskę nawiedziła powódź wywołana przez niż genueński, Wody Polskie odegrały kluczową rolę w działaniach ochronnych. Już na etapie prognozowania zagrożenia instytucja rozpoczęła intensywne przygotowania – analizowano dane hydrologiczne i meteorologiczne, sprawdzano dokumentację techniczną obiektów, a pracownicy zostali postawieni w stan gotowości do pełnienia dyżurów powodziowych.

W czasie trwania żywiołu, przez trzy tygodnie – aż do 4 października – Wody Polskie prowadziły całodobowy dyżur powodziowy. Pracownicy monitorowali stan infrastruktury wodnej, kontrolowali wały, przepusty, pompownie i koryta rzeczne, usuwając zatory i reagując na każde zagrożenie. Działania były prowadzone w ścisłej współpracy ze służbami zarządzania kryzysowego – przedstawiciele Wód Polskich brali udział w posiedzeniach Zespołów Zarządzania Kryzysowego, gdzie na bieżąco wymieniano informacje i koordynowano decyzje operacyjne.

W czasie kulminacji, 17 września, Zbiornik Racibórz Dolny wspólnie z Polderem Buków zatrzymał ponad 200 mln m³ wody, co pozwoliło zredukować wezbranie na Odrze o około 70%. Równolegle pracowała kaskada zbiorników na Nysie Kłodzkiej – dzięki precyzyjnej regulacji odpływu fala z Nysy dotarła do Brzegu wcześniej niż fala z Odry, co pozwoliło uniknąć ich nałożenia się i ograniczyć skalę powodzi.

Wrześniowa powódź była sprawdzianem dla systemu ochrony przeciwpowodziowej. Dzięki zaangażowaniu Wód Polskich, skoordynowanej pracy zbiorników i współpracy ze służbami, udało się ograniczyć skutki żywiołu i zapewnić bezpieczeństwo mieszkańcom zagrożonych terenów.

Intensywna obudowa terenów dotkniętych żywiołem

Powódź spowodowała poważne zniszczenia na terenie województw śląskiego, opolskiego, dolnośląskiego oraz lubuskiego. Najbardziej ucierpiały rzeki i potoki, w tym m.in.: Biała Lądecka, Biała Głuchołaska, Potok Morawka, Złoty Potok, Mora, Potok Bodzanowski, ciek Bystry, Potok Gierałcicki oraz Starynka.

Po ustąpieniu wód Wody Polskie przystąpiły do inwentaryzacji szkód, aby precyzyjnie określić skalę zniszczeń. W zależności od zlewni i konkretnego odcinka rzeki, zasięg powodzi w dużej mierze pokrywał się z obszarami zagrożenia powodziowego dla prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi 0,2% (raz na 500 lat) lub 1% (raz na 100 lat).

W wyniku powodzi odnotowano straty o znacznej wartości. Łączna, szacunkowa wartość szkód i strat powodziowych – obejmujących wyłącznie koryta rzeczne, infrastrukturę hydrotechniczną oraz mienie Wód Polskich – przekroczyła 1,2 miliarda złotych.

Pierwszym etapem działań było przeprowadzenie prac interwencyjnych, mających na celu usunięcie skutków powodzi w miejscach najbardziej dotkniętych żywiołem. Zakres prac obejmował m.in. udrażnianie koryt rzek, usuwanie powalonych drzew i zatorów, porządkowanie terenów zbiorników wodnych oraz zasypywanie wyrw brzegowych w miejscach, gdzie mogły one zagrażać mieszkańcom lub infrastrukturze. Wody Polskie usuwały również naniesione przez wody powodziowe odpady, a w rejonach styku z infrastrukturą – taką jak drogi, mosty, wodociągi czy linie energetyczne – prowadzono zabudowę wyrw brzegowych. Dodatkowo usuwano odsypiska ograniczające przekrój poprzeczny rzek, szczególnie w okolicach mostów.

Realizacja prac interwencyjnych opierała się na przeprowadzonej inwentaryzacji terenowej, obejmującej całe odcinki zniszczonych rzek, uszkodzone urządzenia wodne oraz działania związane z udrożnianiem koryt rzek i potoków. W ramach tych działań wykonywano m.in.:

• odtwarzanie koryt rzek, np. poprzez zasypywanie wyrw oraz uzupełnianie ubytków skarp i dna cieków w miejscach stanowiących zagrożenie dla mieszkańców lub infrastruktury;
• udrażnianie koryt rzek i porządkowanie terenów zbiorników, np. przez usuwanie odsypisk, zatorów i rumoszu skalnego w miejscach, gdzie spiętrzenie wód i podtopienia mogły stanowić realne zagrożenie;
• kontrole, zabezpieczenia i naprawy urządzeń wodnych w celu przywrócenia ich funkcji przeciwpowodziowej, takich jak ubezpieczenia brzegowe, mury oporowe, wały przeciwpowodziowe czy zbiorniki retencyjne.

Skala zaangażowania Wód Polskich w odbudowę – podsumowanie działań w rok po powodzi

Do końca tego roku Wody Polskie zrealizują łącznie aż 598 zadań interwencyjnych związanych z usuwaniem skutków powodzi z września 2024 roku. Ich wartość to blisko 314 mln zł. Rok po przejściu powodzi udało się zrealizować 361 zadań z nich, a ich wartość przekroczyła 110 mln zł. W realizacji jest 237 zadań, których wartość wynosi ponad 200 mln zł.

Do tego na końcowym etapie  realizacji są 3 zadania w ramach Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej w Dorzeczu Odry i Wisły, których szacunkowa wartość wynosi 190 mln zł. Polegają na modernizacji zabezpieczeń powodziowych w 8 miastach ziemi kłodzkiej w dolinie rzek Nysy Kłodzkiej, Białej Lądeckiej i Bystrzycy Dusznickiej. Są to prace w miastach Kłodzko, Bystrzyca Kłodzka, Długopole Zdrój, Międzylesie, Stronie Śląskie, Lądek Zdrój, Polanica Zdrój i Szczytna.

Największe zaangażowanie sił i środków ma miejsce w Zarządzie Zlewni w Nysie, obejmującym zlewnię Nysy Kłodzkiej – w tym ziemię kłodzką, Nysę czy Głuchołazy. Na prace interwencyjne do końca 2025 roku przeznaczono tam ponad 180 mln zł. W rok po powodzi zakończono już 73 zadania o wartości ponad 80 mln zł, wśród których najważniejsze było usuwanie rumoszu drzewnego oraz przywracanie przepustowości koryt i zabudowy wyrw brzegowych na rzece Białej Lądeckiej i potoku Morawka, które szczególnie doświadczyły wrześniowej powodzi. Do dużych zadań należały również naprawa oraz odbudową infrastruktury  wodnej i inżynieryjnej na rzece Biała Głuchołaska, a także prace interwencyjne po powodzi w zlewni rzeki Nysy Kłodzkiej.

Kolejnym miejscem gdzie zaangażowane duże siły jest Zarząd Zlewni w Opolu, obejmujący m.in. zlewnie Osobłogi. Na realizację 56 zadań interwencyjnych przeznaczono tam ponad 38 mln zł, z czego do najważniejszych zadań należą prace na Złotym Potoku i cieku Bystry, których celem jest zabezpieczenie miejscowości w gminach Głuchołazy i Prudnik. Od września 2024 roku w rejonie zrealizowano już 44 zadania o wartości ponad 2 mln zł, wśród których najważniejszymi było zabezpieczenie Złotego Potoku w Jarnołtówku i Pokrzywnej.

Wody Polskie aktywnie współpracują z samorządami dotkniętymi skutkami żywiołów, realizując zadania związane z usuwaniem skutków powodzi. W ramach zawartych porozumień zaplanowano realizację 10 zadań – 5 z nich zakończono w 2024 roku, a pozostałe 5 jest obecnie w trakcie realizacji. Dodatkowo, siłami własnymi uprzątnięto ponad 90 km rzek i potoków, usuwając m.in. zatory z wierzb, śmieci i gałęzi, rumosz drzewny, a także odpady średnio- i wielkogabarytowe, takie jak opony, meble, dywany, rowery, deski, metalowe pręty, materace czy banery.

Wody Polskie prowadzą też prace zabezpieczające zbiorniki uszkodzone podczas wrześniowej powodzi, zgodnie z decyzjami Głównego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego Na zbiorniku Stronie Śląskie odbudowano grodzę kamienno-betonową i zabezpieczono zaporę przed dalszą degradacją – kluczowe roboty zakończono w marcu 2025 r., a do czerwca uporządkowano teren. Na zbiorniku Topola realizowane są działania zgodnie obejmujące budowę grodzy zabezpieczającej przed niekontrolowanym przepływem wód. Termin wykonania prac wyznaczono na 30 września 2025 r.

Plany na przyszłość

Do 2029 roku RZGW we Wrocławiu zaplanował realizację zadań interwencyjnych o szacunkowej wartości ponad 537 mln zł. Tylko w przyszłym roku planowana jest realizacja 82 zadań o wartości 120 mln zł.

Równolegle RZGW we Wrocławiu planuje modernizację istniejących obiektów oraz budowę nowych urządzeń wodnych. Prace te będą realizowane na podstawie szczegółowych koncepcji opracowanych w układzie zlewniowym, co pozwoli na kompleksowe podejście do problemu ochrony przeciwpowodziowej. W sumie wspólnie z IMGW-PIB i środowiskiem naukowym Wody Polskie opracowały 6 Programów Redukcji Ryzyka Powodziowego dla zlewni na terenie RZGW we Wrocławiu: Nysy Kłodzkiej; Białej Głuchołaskiej; Ścinawki; Kaczawy; Bystrzycy; Bóbr, które sukcesywnie są poddawane konsultacjom społecznym. Równocześnie trwa przetarg na projekt wielofunkcyjnego zbiornika retencyjnego Kamieniec Ząbkowicki.

W ramach dalszych działań Wody Polskie przygotowują dokumentację projektową oraz uzyskują niezbędne decyzje administracyjne, które umożliwią rozpoczęcie inwestycji na terenach objętych powodzią. Prace te będą realizowane jako zadania wieloletnie, komplementarne wobec działań interwencyjnych i odbudowy.

Wody Polskie podejmują również starania o pozyskanie dodatkowych środków finansowych z Unii Europejskiej oraz z międzynarodowych instytucji, takich jak Bank Światowy i Bank Rozwoju Rady Europy. Planowany projekt „Budowanie odporności na zmiany klimatu w gospodarce wodnej” ma na celu wsparcie działań związanych z odbudową i modernizacją infrastruktury wodnej po powodzi.

Źródło: Wody Polskie