Trwają poszukiwania zabytkowej figury św. Jana Nepomucena
Zgodnie z oficjalnymi danymi, powódź na Dolnym Śląsku zniszczyła 240 obiektów wpisanych do rejestru zabytków i 2120 budowli z gminnych rejestrów zabytków. Wśród nich jest m.in. most św. Jana Nepomucena z Lądka-Zdroju. Obecnie trwa poszukiwanie figury św. Jana Nepomucena, którą zabrała woda – czytamy w Gazecie Wrocławskiej.
„W oczekiwaniu na mój powrót (bo czekacie, prawda?) tekst z opracowania karty zabytku przez WDKZ we Wrocławiu.” – Jan Nepomucen
„W okresie baroku najbardziej popularnym świętym śląskim był Jan Nepomucen. W XVIII w. należał do grona tych świętych, których propagowała nie tyle hierarchia kościelna co raczej szerokie kręgi wiernych. Jego beatyfikacja nastąpiła w 1721 r. a kanonizacja w 1729 r. chociaż kult na terenie Czech datuje się od końca wieku XVI. Jan Nepomucen – Jan Welflin, syn sędziego z Pomuk, urodzony ok. 1348 r., był kanonikiem kolegiaty św. Wita w Pradze. Jako wikariusz generalny arcybiskupa Jana von Jenzensteina wmieszany został w spór pomiędzy arcybiskupem a królem Wacławem. W roku 1393 uwięziony na rozkaz króla, po torturach został w nocy zrzucony z mostu Karola do Wełtawy. Przyczyna wyroku nie jest dostatecznie jasna. Utarło się przekonanie, że była nią odmowa zdradzenia tajemnicy spowiedzi królowej.
Kult Jana Nepomucena zyskał na popularności w okresie kontrreformacji, gdy zaczęto lansować go jako symbol zachowania tajemnicy spowiedzi wprowadzonej przymusowo w procesie rekatolizacji ludności protestanckiej.
Czczony był też jako patron dobrej sławy oraz jako chroniący od nieszczęść, które niesie z sobą woda. Atrybutami świętego stały się krzyż, zapieczętowany list, zamknięta kłódka, palec na ustach, język, pięciogwiezdna aureola. Przedstawiano go w stroju duchownym – w sutannie, rokiecie, obszytym gronostajem mantolecie (almucji) i w birecie. Znamienne, że mimo średniowiecznego rodowodu przedstawiano Jana Nepomucena niezmiennie jako człowieka doby baroku.
Bez wątpienia wpłynął na to ustalony w ikonografii strój obowiązujący ówczesnych przedstawicieli hierarchii kościelnej, kanoników i członków kapituły, oraz odpowiadający modzie dworskiej kształt zarostu.
Ustalenie kanonicznego typu ikonograficznego Jana Nepomucena nastąpiło stosunkowo wcześnie – na wiele lat przed oficjalną kanonizacją. Dokonało się na terenie Czech, jego ojczyzny. W 1683 r. ustawiono na moście Karola w Pradze pierwszy rzeźbiarski wizerunek świętego. Projekt wykonał prawdopodobnie Jean Baptiste Mathey, bozzettto w 1681 r. w Wiedniu – Maciej Rauchmiller, model zaś do odlewu – w 1682 r. Jan Brokof a odlew zrealizował w rok później w Monachium Wolf Hieronim Heroldt. Święty stoi w lekkim kontrapoście, ubrany jest w sutannę, rokietę i mantolet, z biretem na głowie.
Trzyma przed sobą krucyfiks i palmę męczeńska, nad głową ma wieniec z pięciu gwiazd. Kompozycja jest spokojna, gesty postaci powściągliwe, wzrok skierowany ku widzowi, a nie atrybutowi – krucyfiksowi. Prezentacja krucyfiksu pozbawiona jest ostentacji i egzaltacji. Cokół pomnika, zaprojektowany przez Jana Baptystę Mathey, zdobią płaskorzeźby ze scenami spowiedzi królowej i zrzucenia ciała świętego z mostu Karola do Wełtawy. Ten kanoniczny wizerunek Jana Nepomucena powtarzany był w XVIII w. w niezliczonej liczbie egzemplarzy i podlegał różnorodnym modyfikacjom.
źródło:
W wolno stojących pomnikach, np. tych przy mostach, nie wykorzystywano zresztą wszystkich motywów tematycznych spotykanych w ikonografii świętego, eliminowano bowiem sceny wielofigurowe, realizowane przede wszystkim środkami malarskimi, w grafice lub wyjątkowo w płaskorzeźbach zdobiących cokoły wspomnianych monumentów.
Gdy kult świętego upowszechnił się, ikonografia Jana Nepomucena wzbogaciła się o elementy perswazyjne, retoryka postaci uległa wzmocnieniu, elementy legendy i atrybuty – większej ekspozycji. Czynniki te legły u podstaw różnych spotykanych na terenie Śląska wariantów ikonograficznych praskiego pierwowzoru. Najczęściej spotykanym typem jest typ kanoniczny przedstawiający świętego z krucyfiksem a niekiedy i palmą męczeństwa. W innym wariancie miast palmy święty trzyma zamkniętą księgę co charakteryzuje go jako nauczyciela (był wykładowcą teologii i prawa kanonicznego na Uniwersytecie praskim). Inny typ ikonograficzny przedstawia Jana Nepomucena z palcem na ustach (gest symbolizujący tajemnicę spowiedzi).
Często spotykanym typem jest też wizerunek klęczącego świętego adorującego krucyfiks. Datowane obiekty powalają stwierdzić, że wspomniane warianty i ich wersje występowały równolegle, mamy więc do czynienia z wielotorowym poszukiwaniem możliwie sugestywnej formy wizerunku.
Fakt, że pierwszy wolno stojący monument św. Jana Nepomucena wzniesiono w podzięce za uratowanie z topieli (fundator praskiego monumentu z 1683 r. Gotfryd Mateusz von Wunschwitz), zapoczątkował wystawianie figur wotywnych tego świętego przy mostach, przeprawach i w ogóle w związku z wodą. Zdecydowana większość tych figur powstała z fundacji osób prywatnych, pochodzących z różnych warstw społecznych, w znacznym procencie mieszczan a nawet chłopów. Wynikało to z faktu, że kult św. Jana Nepomucena na terenie Czech, Moraw i Śląska miał wybitnie ludowy charakter, rozwijał się i istniał właściwie poza zasięgiem i bez poparcia czynników oficjalnych.
Dopiero w ostatnich latach panowania Karola VI, a właściwie dopiero w czasach Marii Teresy, został on uznany i włączony do repertuaru propagandowego katolickiej monarchii. Czynniki te zadecydowały niewątpliwie o prostej, nieskomplikowanej i czytelnej dla każdego odbiorcy redakcji ikonograficznej, sprowadzającej się w najbardziej popularnych pomnikach wotywnych do samej postaci świętego i jego głównych atrybutów. Niekiedy dramatyzowano przedstawienie, dodając na cokole scenę męczeństwa – zrzucenie z mostu – czasami jak w Ząbkowicach Śl. (na moście nad Budzówką) towarzyszyły temu dalsze sceny przedstawiające m.in. spowiedź królowej czeskiej.
—
Zdjęcie © Radosław Pietraga
Radio Gromnik to niezależne radio internetowe, które z powodzeniem działa w powiecie strzelińskim i ząbkowickim.
Naszą misją jest dostarczanie słuchaczom najświeższych informacji oraz ciekawych audycji, które przybliżają życie lokalnej społeczności. Współpracujemy z wieloma artystami, pasjonatami i osobami, które mają ciekawe historie do opowiedzenia. Dzięki temu nasza oferta jest różnorodna i interesująca dla każdego. Pobierz darmową aplikację Patronite Audio lub Radio Expert na Google Play i App Store.
