Tajemnice Gromnika: Historia braci von Czirn

Gromnik, najwyższe wzgórze Wzgórz Strzelińskich (393 m n.p.m.), to miejsce owiane tajemnicą i bogatą historią, w której kluczową rolę odegrali bracia Hans i Opitz von Czirn. Ich losy, związane z zamkiem na szczycie góry, to opowieść o ambicji, rozboju, oportunizmie i legendarnych konszachtach z diabłem.

Historia braci von Czirn
Bracia Hans i Opitz von Czirn przybyli na Gromnik w 1427 roku, sprowadzeni przez książąt brzeskich z Czernicy, miejscowości na pograniczu Wielkopolski i Śląska. W burzliwych czasach wojen husyckich (lata 20.–30. XV wieku) zasłynęli jako bezwzględni oportuniści, zmieniający sojusze na korzyść silniejszej strony. Wykorzystując chaos i osłabienie władzy książęcej, w 1439 roku uzyskali od Elżbiety, wdowy po księciu Ludwiku II brzeskim, zgodę na budowę zamku na szczycie Gromnika.

Zamek szybko stał się gniazdem raubritterów – rycerzy-rozbójników. Bracia von Czirn napadali na kupieckie karawany podróżujące z Czech do Wrocławia, a ich zuchwałość sięgała plądrowania zamku biskupiego w Otmuchowie i przedmieść Brzegu. Ich działalność była tak uciążliwa, że w 1443 roku wojska wrocławskie i biskupie obległy zamek. Po dwutygodniowym ostrzale artylerią Czirnowie poddali warownię, która została zburzona.

Jednak już w 1446 roku bracia, dzięki wpływom na dworze książąt brzeskich Jana i Henryka, uzyskali zgodę na odbudowę zamku, który wkrótce przywrócili do świetności. Około 1475 roku Czirnowie opuścili Gromnik, przenosząc się do Przeworna, gdzie wznieśli nową rezydencję, przebudowaną później w stylu renesansowym. Zamek na Gromniku został ostatecznie zniszczony w 1482 roku przez księcia legnicko-brzeskiego Fryderyka, a ród Czirnów z czasem ustatkował się, zyskując łaskę książąt. W 1615 roku ród wygasł, a ich posiadłości przeszły w ręce książąt brzeskich.

Archeologiczne odkrycia
Badania archeologiczne prowadzone od 2005 roku przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego potwierdziły istnienie zamku Czirnów oraz wcześniejszego słowiańskiego grodu z IX–X wieku, otoczonego wałami ziemno-drewnianymi. Odsłonięto relikty murów zamkowych, a także unikatowe kafle piecowe z wizerunkami smoków, które mogły inspirować opowieści o nadprzyrodzonych mocach Czirnów. W 2015 roku archeolodzy odkryli na Gromniku średniowieczną mennicę, w której bracia produkowali fałszywe monety, co dodatkowo potwierdza ich przestępczą działalność.

Na szczycie Gromnika (393 m n.p.m.), najwyższego wzniesienia Wzgórz Strzelińskich, w XIX wieku istniała gospoda wraz z wieżą widokową. Zostały one wybudowane po 1825 roku, kiedy to wzniesiono ceglaną, dwunastoboczną wieżę widokową, a w 1845 roku dobudowano do niej niewielką gospodę. Obie budowle zostały jednak zniszczone w 1945 roku podczas działań wojennych. Obecnie na szczycie nie ma już gospody, ale w 2012 roku postawiono nową, szachulcową wieżę widokową, która jest atrakcją turystyczną i oferuje widoki na okolicę. Ruiny średniowiecznego zamku przyciągają turystów.

Legenda o „Diabelskiej Kręgielni”
Najbardziej znaną legendą związaną z braćmi von Czirn jest opowieść o Hansie von Czirnie i jego rzekomym pakcie z diabłem. Według podania, Hans zyskał bogactwo dzięki konszachtom z czartem. Gdy diabeł upomniał się o jego duszę, Hans zaproponował grę w kręgle w wąwozach między Samborowiczkami a Gromnikiem, zwanych dziś „Diabelską Kręgielnią”. Warunkiem zwycięstwa było strącenie dziewięciu kręgli jednym rzutem. Diabeł, ciskając ognistymi kulami, zostawił jeden kręgiel, a Hans, wyrywając megalit z bramy zamkowej, strącił ostatni, ratując życie. Po tym wydarzeniu miał się nawrócić i ufundować kościół św. Oswalda w Krzywinie, zbudowany z materiałów z rozebranego gotyckiego kościoła. Wąwozy, zwane „Diabelską Kręgielnią”, istnieją do dziś i są atrakcją turystyczną.

Herb rodu von Tschirn
(Czerniawa, von Czirn)

Gromnik dzisiaj
Współczesny Gromnik to popularna atrakcja turystyczna gminy Przeworno. W 2012 roku wzniesiono 25-metrową wieżę widokową, oferującą widoki na Wzgórza Strzelińskie. Na szczycie zachowały się relikty zamkowych murów, rotundy dwuabsydowej oraz schody prowadzące do podziemnego pomieszczenia. Znaleziska archeologiczne, takie jak kafle piecowe, przeniesiono do Centrum Turystycznego w Romanowie. Szlaki piesze i rowerowe przyciągają turystów, a tajemnicza aura Gromnika, podsycana legendami, sprawia, że miejsce to fascynuje zarówno historyków, jak i miłośników folkloru.

Bracia Grimm a Gromnik
Co ciekawe, legendy ziemi strzelińskiej, w tym opowieści o braciach von Czirn, wzbudziły zainteresowanie słynnych braci Grimm, którzy zajmowali się zbieraniem ludowych podań. Ich fascynacja regionem, w tym historią Gromnika, świadczy o wyjątkowości lokalnego folkloru.

Podsumowanie
Historia braci von Czirn to połączenie faktów historycznych i barwnych legend. Jako raubritterzy budzili postrach, ale ich spryt i wpływy pozwoliły im przetrwać burzliwe czasy. Gromnik, z ruinami zamku, archeologicznymi skarbami i opowieściami o diabelskich grach, pozostaje miejscem, gdzie historia splata się z tajemnicą, przyciągając tych, którzy chcą odkryć sekrety przeszłości.

Szczegóły archeologiczne Gromnika
Badania archeologiczne na Gromniku, najwyższym wzgórzu Wzgórz Strzelińskich (393 m n.p.m.), prowadzone od 2005 roku przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, ujawniły bogatą historię tego miejsca, obejmującą zarówno średniowieczny zamek braci von Czirn, jak i wcześniejszy słowiański gród. Poniżej przedstawiam szczegółowe informacje o odkryciach archeologicznych:

Słowiański gród (IX–X wiek)
– Wały obronne: Na Gromniku odkryto relikty ziemno-drewnianych wałów obronnych, charakterystycznych dla wczesnośredniowiecznych grodów słowiańskich. Wały te otaczały centralną część wzgórza, tworząc umocniony gród.
– Funkcja grodu: Gród prawdopodobnie pełnił funkcję obronną i administracyjną, kontrolując okoliczne tereny. Jego położenie na szczycie wzgórza zapewniało naturalną ochronę i dobry punkt obserwacyjny.
– Artefakty: Znaleziono fragmenty ceramiki słowiańskiej, narzędzia oraz elementy codziennego użytku, które wskazują na intensywną działalność grodu w okresie plemiennym.

Średniowieczny zamek braci von Czirn (XV wiek)
– Mury zamkowe: Badania ujawniły fundamenty i fragmenty kamiennych murów zamku wzniesionego przez Hansa i Opitza von Czirn w 1439 roku. Mury miały charakter obronny, a ich układ wskazuje na typową dla średniowiecza warownię rycerską.
– Rotunda dwuapsydowa: Jednym z najciekawszych odkryć jest rotunda z dwiema absydami, prawdopodobnie służąca jako kaplica zamkowa. Jej nietypowa konstrukcja sugeruje wpływy architektury sakralnej z regionu.
– Schody i podziemne pomieszczenie: Archeolodzy odsłonięli kamienne schody prowadzące do podziemnego pomieszczenia, które mogło pełnić funkcję magazynu, lochu lub skarbca. Jego dokładne przeznaczenie pozostaje przedmiotem badań.
– Kafle piecowe: Znaleziono unikatowe kafle piecowe zdobione wizerunkami smoków i innych fantastycznych stworzeń. Te artystyczne artefakty sugerują wysoki poziom rzemiosła i mogły inspirować lokalne legendy o nadprzyrodzonych mocach Czirnów. Kafle przeniesiono do Centrum Turystycznego w Romanowie.

Mennica fałszywych monet (XV wiek)
– W 2015 roku odkryto ślady średniowiecznej mennicy, w której bracia von Czirn produkowali fałszywe monety. Znaleziono narzędzia mennicze, matryce oraz niedokończone monety, co potwierdza przestępczą działalność Czirnów jako raubritterów.
– Odkrycie to jest unikatowe w skali regionu, ponieważ mennice tego typu były rzadkie i zazwyczaj ściśle kontrolowane przez władze książęce.

Inne znaleziska
– Przedmioty codziennego użytku: Wśród artefaktów znaleziono fragmenty naczyń ceramicznych, narzędzia metalowe, groty strzał oraz elementy uzbrojenia, które wskazują na militarny charakter zamku.
– Ślady zniszczenia: Badania potwierdziły dwukrotne zniszczenie zamku – w 1443 roku podczas oblężenia przez wojska wrocławskie i biskupie oraz w 1482 roku przez księcia Fryderyka legnicko-brzeskiego. Odsłonięto ślady pożarów i uszkodzeń murów, co odpowiada historycznym przekazom.
– Układ przestrzenny: Archeolodzy zrekonstruowali częściowy plan zamku, który obejmował dziedziniec, wieżę główną, budynki mieszkalne i gospodarcze oraz wspomnianą kaplicę.

Znaczenie odkryć
– Historyczne: Odkrycia potwierdzają burzliwą historię Gromnika jako siedziby raubritterów i wcześniejszego grodu słowiańskiego. Rzucają światło na działalność braci von Czirn, którzy wykorzystywali strategiczne położenie wzgórza do swoich celów.
– Kulturowe: Kafle z wizerunkami smoków i legenda o „Diabelskiej Kręgielni” wskazują na bogaty folklor regionu, który inspirował nawet braci Grimm.
– Turystyczne: Relikty zamku, rotundy i schodów, w połączeniu z wieżą widokową wzniesioną w 2012 roku, przyciągają turystów, czyniąc Gromnik ważnym punktem na mapie Dolnego Śląska.

Podsumowanie
Archeologiczne badania Gromnika ujawniły złożoną historię wzgórza, od słowiańskiego grodu po zamek raubritterów. Kluczowe odkrycia, takie jak mennica, kafle piecowe czy rotunda dwuabsydowa, nie tylko potwierdzają historyczne przekazy, ale także wzbogacają wiedzę o średniowiecznym Śląsku. Gromnik pozostaje miejscem, gdzie przeszłość wciąż odsłania swoje tajemnice, a archeologiczne skarby wzmacniają jego aurę tajemniczości.

zródło: Gmina Przeworno/ Onet/Interia/ Grok

Radio Gromnik to niezależne radio internetowe, które z powodzeniem działa w powiecie strzelińskim i ząbkowickim.
Naszą misją jest dostarczanie słuchaczom najświeższych informacji oraz ciekawych audycji, które przybliżają życie lokalnej społeczności. Współpracujemy z wieloma artystami, pasjonatami i osobami, które mają ciekawe historie do opowiedzenia. Dzięki temu nasza oferta jest różnorodna i interesująca dla każdego. Pobierz darmową aplikację Patronite Audio lub Radio Expert na Google Play i App Store. Jesteśmy dostępni na stronie Radio Garden. Radio Garden to internetowa aplikacja, która pozwoli wam sprawdzić czego słucha się na świecie. Dzięki niej możecie posłuchać lokalnych rozgłośni z przeróżnych stron świata – do wyboru do koloru. Wkrótce będziemy obecni na portalu https://onlineradio.pl
◦