Burmistrz Ziębic Mariusz Szpilarewicz serdecznie zaprasza Mieszkańców oraz Gości na 𝗨𝗿𝗼𝗰𝘇𝘆𝘀𝘁𝗲 𝗢𝗯𝗰𝗵𝗼𝗱𝘆 𝟴𝟬-𝗹𝗲𝗰𝗶𝗮 𝗣𝗼𝗹𝘀𝗸𝗶𝗲𝗷 𝗔𝗱𝗺𝗶𝗻𝗶𝘀𝘁𝗿𝗮𝗰𝗷𝗶 w Gminie Ziębice, które odbędą się 𝟭𝟱 𝗽𝗮𝘇́𝗱𝘇𝗶𝗲𝗿𝗻𝗶𝗸𝗮, od 𝗴𝗼𝗱𝘇. 𝟭𝟬.𝟬𝟬 w Muzeum Domu Śląskiego w Ziębicach

W programie m.in.:
– uroczyste otwarcie wystawy przygotowanej przez Archiwum Państwowe w Kamieńcu Ząbkowickim, sesja popularnonaukowa z udziałem prelegentów z Archiwum Państwowego we Wrocławiu oraz badaczy lokalnej historii, wykłady i dyskusja poświęcone początkom polskiej administracji w powiecie ząbkowickim i Gmina Ziębice.

To wyjątkowa okazja, aby wspólnie uczcić ważny jubileusz i poznać dzieje naszej gminy w pierwszych latach po II wojnie światowej. 𝗢𝗱𝗸𝗿𝘆𝗷 𝗱𝘇𝗶𝗲𝗷𝗲 𝗭𝗶𝗲̨𝗯𝗶𝗰 – 𝘄𝘀𝗽𝗼́𝗹𝗻𝗶𝗲 𝘀́𝘄𝗶𝗲̨𝘁𝘂𝗷𝗺𝘆 𝟴𝟬 𝗹𝗮𝘁 𝗽𝗼𝗹𝘀𝗸𝗶𝗲𝗷 𝗮𝗱𝗺𝗶𝗻𝗶𝘀𝘁𝗿𝗮𝗰𝗷𝗶!

80-lecie polskiej administracji w gminie Ziębice – historia i kontekst

Gmina Ziębice, położona w południowo-wschodniej części Dolnego Śląska, w powiecie ząbkowickim, obchodzi w 2025 roku 80. rocznicę ustanowienia polskiej administracji na tych terenach. Jubileusz ten upamiętnia moment włączenia Ziębic (dawniej Münsterberg) do Polski po II wojnie światowej, co nastąpiło w 1945 roku na mocy postanowień konferencji jałtańskiej i poczdamskiej. To wydarzenie symbolizuje powrót ziem zachodnich i północnych do macierzy, zakończenie ponad dwustuletniej przynależności do Prus i Niemiec oraz początek odbudowy lokalnej społeczności w nowych realiach. Poniżej przedstawiam zarys historii administracyjnej gminy, ze szczególnym uwzględnieniem okresu po 1945 roku, oparty na źródłach historycznych i oficjalnych dokumentach.

Krótki zarys historii Ziębic przed 1945 rokiem
Ziębice to jedno z najstarszych miast na Śląsku, którego korzenie sięgają XIII wieku. Osada targowa Sambice (zniszczona w 1241 roku przez najazd mongolski) została lokowana na prawie niemieckim około 1253–1268 roku jako Münsterberg. W XIV wieku, po podziałach śląskich Piastów, stało się stolicą samodzielnego Księstwa Ziębickiego (1321/1322–1742), które początkowo obejmowało rozległe tereny (m.in. Ząbkowice Śląskie, Srebrną Górę, Bardo i Strzelin), ale z czasem ulegało fragmentacji. Księstwo, lenno czeskie od 1336 roku, przechodziło pod panowanie Habsburgów, a po wojnach śląskich (1740–1763) znalazło się w granicach Prus (od 1742 roku jako powiat ziębicki).

W XIX wieku Ziębice rozwinęły się jako ośrodek przemysłowy: powstały fabryki konserw, zakłady ceramiczne, cukrownia i browar, a w 1872 roku otwarto połączenie kolejowe z Wrocławiem. Populacja wzrosła do około 8900 mieszkańców do 1939 roku, a miasto pełniło funkcje administracyjne (siedziba powiatu w latach 1818–1932). Wojna nie przyniosła zniszczeń – Ziębice przetrwały w nienaruszonym stanie, co ułatwiło późniejszą integrację z Polską.

Ustanowienie polskiej administracji w 1945 roku – początek nowej ery

W lutym–kwietniu 1945 roku Armia Czerwona wkroczyła na Dolny Śląsk, a Ziębice zostały wyzwolone pod koniec kwietnia. Na mocy porozumień wielkiej trójki (Jałta i Poczdam) tereny te przypadły Polsce, z obowiązkiem wysiedlenia ludności niemieckiej (zakończonego w 1946–1947 roku).

Pierwsze polskie władze cywilne zaczęły działać już w maju–czerwcu 1945 roku, gdy osadnicy z centralnej Polski (głównie z Kresów Wschodnich) zasiedlali opuszczone domy i ziemie.

Ziębice stały się częścią województwa wrocławskiego, w powiecie ząbkowickim. Formalnie gmina Ziębice (jako jednostka administracyjna) ukształtowała się w ramach reformy gminnej z 1954 roku, choć polskie organy lokalne działały od 1945 roku. W tym okresie miasto zachowało swój przemysłowy charakter: browar i zakłady ceramiczne zostały znacjonalizowane (np. browar przejęty w 1949 roku na mocy dekretu o majątkach opuszczonych). Rozwój hamowały jednak powojenne trudności: brak rąk do pracy, migracje i zmiany własnościowe. W latach 60. i 70. XX wieku gmina skupiła się na rolnictwie i lekkim przemyśle, a w 1975 roku – po reformie administracyjnej – weszła w skład województwa wałbrzyskiego (do 1998 roku).

Administracja w gminie Ziębice po 1945 roku – ewolucja i wyzwania

 

– Lata 1945–1954: Okres tymczasowy – pierwsze urzędy (w tym Urząd Miejski przy ul. Przemysłowej 10) organizowały repatriację, osadnictwo i ewidencję ludności. W 1946 roku działał już Urząd Stanu Cywilnego, prowadzący ewidencję PESEL i sprawy meldunkowe.
– Reforma 1954 roku: Utworzenie formalnej gminy Ziębice jako podstawowej jednostki administracyjnej. Gmina obejmowała miasto i 29 sołectw (powierzchnia 222,4 km², ok. 18. największa w województwie dolnośląskim).

– Lata 70.–80. XX wieku: Wpływ kampanii antysemickiej 1967–1968 – w Ziębicach i Ząbkowicach Śląskich działały oddziały Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów, które ucierpiały na emigracji i represjach (upadek struktur żydowskich po 1968 roku). Gmina rozwijała infrastrukturę (szkoły, drogi), ale borykała się z upadkiem przemysłu (np. browar zamknięty w 1997 roku).

– Po 1989 roku: Transformacja ustrojowa przyniosła decentralizację. W 1999 roku gmina weszła w obecne granice województwa dolnośląskiego. Dziś Urząd Miejski w Ziębicach (czynny pn.–pt., z punktem bankowym) zarządza zadaniami z zakresu ewidencji ludności, obrony cywilnej i inwestycji (np. termomodernizacje szkół, place zabaw). Strategia Rozwoju Gminy na lata 2023–2030 podkreśla zrównoważony rozwój, OZE i turystykę (np. promocja Klasztor Cystersów w Henrykowie.

Znaczenie 80-lecia w 2025 roku
Jubileusz 80-lecia (1945–2025) wpisuje się w szerszy kontekst obchodów „Roku Pionierów” na Ziemiach Odzyskanych, podobny do uroczystości w Słubicach czy Gorzowie Wielkopolskim (patriotyczne sesje, pikniki, koncerty)

Gmina Ziębice to przykład resilience – od piastowskiego księstwa, przez pruski powiat, po polską gminę.